بازخوانی مواضع سیاسی مدرس در برابر اولتیماتوم ۱۹۱۱ روسیه به ایران

چکیده برغم مباحث گوناگونی که تاکنون پیرامون اولتیماتوم1911 روسیه درگرفته است هنوز درباره برخی از ابعاد این رخداد و نیز مواضع سیاسی برخی از شخصیت­های مهم پیرامون آن ابهام­های جدی وجود دارد و همین ابهام­ها موجب بروز یک رشته خطاهای تاریخی آشکار شده است. یکی از این خطاها مواضع سیاسی مدرس پیرامون اولتیماتوم است. مواضع او با آنچه که در پاره­ای از پژوهش­های تاریخی و یا در محافل سیاسی نقل می­شود کاملاً تغایر دارد. در فضای پس از انقلاب، مدرس به عنوان یک شخصیت روحانی مستقل و یک سیاستمدار خوشنام و یک چهرۀ آزادی­خواه ملی در کانون پژوهش­های تاریخی و مباحث سیاسی قرار گرفت. نگاه مثبت امام خمینی پژوهش در باره­ی مدرس را رونق داد. تلاش برای تبدیل مدرس به یک الگوی تاریخی و یک سیاستمدار ممتاز سبب شد تا مسائل غیرواقعی زیادی در همین پژوهش­ها به ایشان نسبت داده شود. از آن جا که این خطاها در حال تبدیل شدن به حقایق مسلم تاریخی هستند، نگارنده به استناد منابع اصلی و معتبر بازمانده از دوره­ی اولتیماتوم 1911 می­کوشد ضمن نقد دیدگاه­های موجود درباره­ی مواضع مدرس و نقض روایت­های نادرست و ارزیابی منشاء شکل­گیری این روایت­ها به بازخوانی آن­ها و طرح روایت­های جایگزین بپرازد.